Op onderzoek in Duitsland
17-12-2022
Wat heeft de kerstmarkt in Bremen met mijn onderzoek te maken? Nou, helemaal niets dus.
We waren voor een familiefeestje in Bremen en hebben daarna de kerstmarkt bezocht. Want de kerstmarkt in Bremen, ja, dat is wel de leukste van heel Duitsland. En dat is hij al héél lang, althans volgens de brieven die mijn schoonvader naar huis schreef in de veertiger jaren van de vorige eeuw.
En zo zijn we bij mijn schoonvader beland, en bij mijn onderzoek. Want vanaf Bremen ben je in anderhalf uur met de trein in Stade (ahum, als je de vertraging niet meerekent). En toen vati zeventien was, moest hij naar de zogenaamde Reichsarbeitsdienst (RAD) in Assel bij Stade. Met een schop over je schouder leren gehoorzamen, met schoffel en hark aan het werk, je lichaam trainen. Alle arbeidsmannen waren gelijk, geen onderscheid tussen arm en rijk, gestudeerd of niet. Allemaal hetzelfde onderkomen, dezelfde training, hetzelfde uniform. Leren dat trouw, gehoorzaamheid en kameraadschap het belangrijkste zijn in het leven.
Ik ben benieuwd waar hij precies gelegerd was de eerste twee maanden van zijn RAD-tijd. Op internet heb ik twee foto’s gevonden, maar geen adres. Ik heb rondgevraagd bij verschillende mogelijke bronnen, zonder succes. Ik heb bij twee instanties de vraag uitstaan en wacht nog op antwoord. Het is nu een sport geworden. Ik wíl weten waar zijn onderkomen was. Ik wil zien hoe ver hij moest fietsen in weer en wind naar het station in Stade om wagons uit te laden. Dus nu zit ik zelf in Stade, waar de kerstmarkt, na die van Bremen, in het niet valt. Het is rustig in mijn appartement. Het uitzicht is schitterend, ik zie de zon opkomen en ondergaan door mijn vijf meter lange raam. Tussendoor heeft het gesneeuwd waardoor er nu een wit laagje over het weggetje ligt. Ik krijg steeds meer een beeld van hoe het geweest zal zijn, ook al hoef ik niet uren op appèl te staan met de schop over mijn schouder, of in de harde grond te spitten, of tegen de wind in te fietsen en te zwoegen op het perron. Het schrijft toch lekkerder als je in de omgeving zit waar het verhaal zich afspeelt. Maar waar zat hij nu precies?