04-07-2023
We staan letterlijk stil als we het U-Boot-Ehrendenkmal (U van Untersee) vlakbij Kiel inlopen. Zo veel herdenkingsstenen. Rijen met nummers van gezonken onderzeeërs in de Eerste en Tweede Wereldoorlog en daaronder de namen van bemanningsleden. Een goed verzorgde plek, voor elke steen dezelfde pot met bloeiende planten. Ik beperk me tot de informatie over de Tweede Wereldoorlog en lees dat er 739 U-Boten en 30.003 bemanningsleden omgekomen zijn.
We zijn hier niet voor niets. We zoeken de naam van mijn partners oom, Onkel Gerhard. Gelukkig weten we het nummer van de U-Boot waarin hij zat, dat vergemakkelijkt het zoeken. Als we hem gevonden hebben staan we opnieuw stil. Je weet dat oorlog een en al ellende is, maar hier voel je het tot in je tenen. Al die jonge mannen, meest twintigers. De kapitein was nog maar vierendertig. Hoe was het leven van die jongens in een onderzeeër? Je kunt je er nauwelijks een voorstelling van maken.
De volgende dag gaan we naar Laboe waar we een onderzeeër van binnen kunnen bekijken. Hier krijgen we wel een beeld van het leven in zo'n U-Boot. Een lange, smalle, bijna claustrofobische ruimte waar tientallen matrozen wekenlang, soms maandenlang, moesten leven. Nu was de temperatuur prima, maar toen was het er warm, vochtig, geen stromend water. Een minikeuken waar amper iets klaargemaakt kon worden. Ze zullen veel blikvoer gegeten hebben denk ik. Smalle harde bedden naast en boven de torpedo’s. En dan de dreiging van een geallieerde aanval zonder kans op ontsnapping. A hell of a job.
Onkel Gerhard werd, na een training van een halfjaar, begin november 1943 ingezet in de U-bootoorlog. Hij zat in de U544, die deel uitmaakte van een konvooi. Ze voeren via Kiel en twee tussenstops naar Bergen in Noorwegen en vandaar door de Noordzee naar de Atlantische oceaan. Ze kwamen geen vijandelijke schepen tegen, in actie hoefden ze niet te komen. Een maand na zijn vertrek werd hij 21 jaar. Het werd zijn laatste verjaardag. Inmiddels was de enigmacode gekraakt en wisten de geallieerden waar de Duitse onderzeeërs zich bevonden. In januari 1944, na 68 dagen op zee, werden ze tijdens het tanken gespot door de geallieerden en door raketten en waterbommen aangevallen.
Later thuis lees ik dat een aantal bemanningsleden nog het water in kon springen. Zou Onkel Gerhard daarbij gezeten hebben? Hij was een goede zwemmer. Toch heeft niemand het overleefd. De diesel die getankt werd kwam door de aanval in zee terecht. Kwamen ze daarin terecht? Was dat de oorzaak? We zullen het nooit precies weten. Maar we leven, bijna tachtig jaar later, postuum met de families mee.