Walk a mile in his clogs
30-01-2024
Dat heb ik gedaan, een mijl in hun klompen gelopen. Niet in deze mooie zachte exemplaren die nu mijn voeten warm houden. Nee, mijn vader en schoonvader moesten in de oorlog slechtpassende houten schoenen aan.Toen mijn vader in Kamp Amersfoort aankwam, moest hij al zijn kleren én zijn schoenen uittrekken en kreeg hij oude soldatenkledij en klompen. Wat had hij daar een hekel aan. Bij vertrek naar Duitsland kreeg hij zijn kleding en schoenen weer terug, maar toen hij in concentratiekamp Buchenwald arriveerde, gebeurde hetzelfde opnieuw. Zijn kleding en mooie leren schoenen werden ingewisseld voor streepjeskleding en klompen. Nou ja, klompen, het waren houten zolen met een stoffen lap die weinig bescherming boden. Hij heeft dan ook een voetwond opgelopen in het kamp, maar had het geluk dat een arts bereid was voor hem te liegen en hem op te nemen in de ziekenboeg.
Ab hinkelt achter de verpleger aan. Ze gaan de achterste barak in. Ab moet zich uitkleden waarna een arts hem onderzoekt. De arts, ook een gevangene, is op de hoogte van zijn wond en werkt mee. Hij neemt de temperatuur op en zegt: ‘difterie, opname akkoord’.
De verpleger wijst Ab naar een brits in de laatste rij en vertelt dat hier het minst gecontroleerd wordt. De Revierkapo en SS-kamparts zijn als de dood voor besmettelijke ziektes en blijven vanzelf uit zijn buurt. Mocht het toch een keer gebeuren dat ze naar zijn bed komen, moet Ab stil blijven liggen, ogen naar het plafond gericht, slap, ziek, koortsig. Hoe minder hij opvalt, hoe beter.
Ook mijn Duitse schoonvader kreeg klompen gedurende zijn gevangenschap. Het probleem was dat hij zulke grote voeten had en zijn benen en voeten zo opgezwollen waren door ondervoeding, dat de klompen vier maten te klein waren. Daardoor heeft hij lange tijd op blote voeten rondgestrompeld. Toen de zwelling afgenomen was, heeft hij zijn voeten er toch in weten te proppen en in een later stadium heeft hij zelf sandalen gemaakt.
De blaadjes aan de bomen verkleuren en de Seine laten ze links liggen. In de zomer heeft hij van een stuk oud leer en stof een soort sandalen kunnen maken zodat hij niet in die te kleine klompen hoeft te strompelen. Nu het kouder wordt trekt hij zijn sokken aan. Het is goed dat hij geen meiden hoeft te versieren, zijn tenen steken er dwars doorheen. Hij zal Mutti vragen of ze een keer naaigerei kan sturen. Alles liever dan zijn klompen weer aan moeten.
Ik ben de afgelopen jaren in de schoenen van mijn vader en schoonvader gaan staan om een boek over hun oorlogsverleden te schrijven. In het begin voorzichtig, want wat zou mijn Duitse schoonvader uitgevreten hebben? Het bekende gedicht Judge Softly van Mary Lathrap uit 1895 heeft me hier zeker bij geholpen en ik zou willen dat de hele wereld de tekst hiervan ter harte nam. Hieronder citeer ik de laatste strofe:
Remember to walk a mile in his moccasins
and remember the lessons of humanity taught to you by your elders.
We will be known forever by the tracks we leave
in other people's lives, our kindnesses and generosity.
Take the time to walk a mile in his moccasins.